Święty Mikołaj został symbolem dobroci

Dzieci co roku wyczekują na Mikołaja z workiem prezentów. Czerwone spodnie i płaszcz, charakterystyczna czapka oraz jeszcze bardziej charakterystyczny wór na plecach – to ich ulubiony święty – hojny i życzliwy. Św. Mikołaj cierpi na drobną nadwagę i przynosi prezenty wszystkim grzecznym dzieciom, a tym złym ofiarowuje rózgę. Takiego Mikołaja kojarzą sobie najmłodsi i na takiego czekają. Warto więc przed 6 grudnia przypomnieć kim był prawdziwy Św. Mikołaj i jakie przesłanie nam daje.

Św. Mikołaj ma różne imiona i określenia w zależności od części świata – w krajach anglosaskich i germańskich to Santa Claus, we francuskojęzycznych i łacińskich – Le Père Noël, Saint Nicolas, w rosyjskojęzycznych – Dziadek Mróz… Czasem w niektórych krajach ma pomocników – Hansa Trappa… lub po prostu prezenty przynosi Christkindelm, czyli Dzieciątko Jezus, który przychodzi pod postacią dziewczynki w białej sukience, w welonie z włosami upiętymi w koronę – takiej jakby wróżki. Wizerunek komercyjnego Mikołaja został stworzony przez amerykański koncern Coca Coli w latach 30.  ubiegłego wieku. I ten Św. Mikołaj wtopił się w świadomość ludzi na całym świecie, popularyzowany też przez kinematografię, kiedy to pędzi w saniach zaprzężonych w renifery, fotografuje się z dziećmi w centrach handlowych, na kiermaszach, piknikach i w przedszkolach.

Natomiast do Św. Mikołaja w Rovanniemi w Finlandii, za kręgiem polarnym, dzieci z całego świata piszą listy. Tamtejsza Mikołajowa Wioska pracuje przez cały rok… zatrudniając rzeszę wolontariuszy, którzy przed Bożym Narodzeniem jeżdżą po różnych krajach rozdając kartki z życzeniami od Mikołaja.

Jednak mało kto pamięta, że prawdziwy św. Mikołaj to nie jest bajkowa postać, która mieszka za kręgiem polarnym w Finlandii, a osoba autentyczna. Św. Mikołaj, był biskupem, znanym jako Nikolaos z Miry. Urodził się około 280 roku w Patara, na terenie dzisiejszej Turcji. Dorastając wyrzekł się kobiet, rozrywek, polityki i handlu, a poświęcił pobożności. Po śmierci rodziców rozdał cały odziedziczony majątek. Był głęboko religijnym człowiekiem i swoje życie poświęcał służbie innym. Stawał w obronie pokrzywdzonych i wspomagał biednych. Podczas wyborów biskupa w Mirze uradzono, że urząd obejmie pierwsza osoba, która rankiem wejdzie do kościoła, aby się pomodlić i… został nim Mikołaj.

Był on człowiekiem o niezwykłej charyzmie i głęboko zakorzenionych przekonaniach, który jeszcze za życia zdobył powszechne uznanie i miłość społeczności. Zasłynął z niezliczonych dobrodziejstw, szczególnie wobec dzieci i osób ubogich, stając się symbolem miłości i dobroci. Przypisywano mu to, że dostarczył posag trzem ubogim siostrom, co uchroniło je od sprzedania do domu publicznego i dało szczęśliwe małżeństwa. Wiele legend i opowieści kształtuje obraz Św. Mikołaja też jako patrona żeglarzy i kupców. Jego gotowość do niesienia pomocy innym nie oczekując niczego w zamian stała się jednym z głównych powodów, dla których jest tak bardzo ceniony. Zawsze dzielił się tym co posiadał z potrzebującymi i troszczył o najmłodszych, co w czasach kiedy żył, było czymś niezwykłym. Dawniej dzieci traktowano jak dobra materialne, sprzęty domowe nie przejmując się ich zdrowiem i potrzebami. Biskup Miry był inny i właśnie dla najmłodszych miał zawsze serce.

Znany nam Św. Mikołaj rozpoznawany jest dzięki czerwonemu strojowi z białym obszyciem, co nie ma związku z postacią biskupa z Miry, który przedstawiany był w tradycyjnym stroju biskupa rytu łacińskiego lub greckiego, z mitrą i pastorałem. W jednej ręce trzyma on księgę a drugą wykonuje gest błogosławieństwa. Wśród jego atrybutów występują też trzy złote kule, trzy jabłka, trzy sakiewki, troje dzieci lub młodzieńców w cebrzyku, kotwica czy okręt – gdyż jest bliski marynarzom i podróżnikom, którzy wzywają jego opieki na morzu.

Przez wieki był jednym z najbardziej czczonych świętych. Największe jego sanktuarium znajduje się we włoskim Bari, gdzie są jego relikwie. Według średniowiecznych przekazów Św. Mikołaj był biskupem Miry w Licji i uczestniczył w soborze nicejskim w 325 roku. Historycy nie odnaleźli jednak żadnego zapisu o nim w tym czasie. Wzmianki o Św. Mikołaju pojawiają się dopiero w VI wieku. Zapisano wtedy krótką opowieść zwaną „Stratelatis”, wg. której Mikołaj uratował życie sześciu żołnierzom cesarza Konstantyna oskarżonym o zdradę. Z późniejszych tekstów wynikało, że był uważany za męczennika. Od VI do drugiej połowy VIII wieku nie zapisano żadnych nowych informacji o nim. Dopiero z początkiem IX wieku pojawia się coraz więcej postaci o imieniu Mikołaj, co świadczyć może o rosnącej popularności kultu tego świętego.

Istnieje wiele kościołów i sanktuariów mu poświęconych. Sanktuarium w Bari we Włoszech, gdzie spoczywają relikwie Św. Mikołaja jest miejscem pielgrzymek wiernych z całego świata. Uznany jest on za symbol bezwarunkowej miłości i dobroci, niezależnie od lokalnych tradycji. Postać ta inspiruje ludzi do bycia lepszymi, do dzielenia się tym, co mają, i do manifestowania radości w codziennym życiu, krzewienia więzi rodzinnych i wspólnoty. Św. Mikołaj jako patron uczynków miłosierdzia, inspiruje ludzi na całym świecie do niesienia pomocy potrzebującym, bezinteresowności i okazywania dobroci bez oczekiwania na nagrodę. Uniwersalne przesłanie jego patronatu przekracza granice kultur i religii, stając się ponadczasowym symbolem ludzkiej solidarności. Mikołaj był uważany za tego, który udziela pomocy w każdej potrzebie.

Popularność jego kultu spowodowała, że poświęcono mu tysiące kościołów, ołtarzy, kaplic, szpitali i hospicjów. Historycy wyliczyli, że w roku 1500. liczba poświęconych Mikołajowi kościołów, tylko w Europie zachodniej przekroczyła 2 tys. W X wieku wystawiano dramaty liturgiczne dla dzieci, opowiadające historię świętego, które w późnym średniowieczu staną się niezwykle popularne w całej Europie. Zapiski z Francji informują, że wigilię 6 grudnia zakonnice roznosiły prezenty dla dzieci z biednych rodzin i zostawiały je wieczorem pod drzwiami.

Związek kultu z wręczaniem prezentów jest udokumentowany od XV wieku w źródłach polskich, czeskich, austriackich, holenderskich, belgijskich i niemieckich. Osoba przebrana za świętego obdarowywała owocami, orzechami, ciastkami czy cukierkami dobrze zachowujące się dzieci. Niegrzeczne uderzała pastorałem. Gdy święty nie pojawiał się osobiście, dzieci starały się przekazać, że czekają na prezenty, na różne sposoby. Z Holandii zachowały się zapisy o wystawianiu butów przy kominku. W Czechach dzieci wieszały skarpety na ramach okiennych, a w Austrii kładły buty na parapecie.

Co prawda drugi sobór watykański zarządził rewizję kultu świętych w Kościele katolickim i komisja złożona z teologów i historyków zakwestionowała historyczność Św. Mikołaja. Jednak wywołało to ożywioną dyskusję, w której znaczna część hierarchii i wiernych stanęła w obronie jego kultu. Papież Paweł VI zdecydował się na rozwiązanie kompromisowe i w opublikowanym w 1969 roku Kalendarzu Rzymskim zniósł święto 6 grudnia, ale postanowił, że tego dnia będzie obchodzone tzw. wspomnienie dowolne, dając wiernym możliwość obchodzenia kultu św. Mikołaja  wg. własnego uznania.

Św. Mikołaj jest patronem Albanii, Grecji, Rosji, Aberdeen, Antwerpii, Barii, Bydgoszczy, Berlina, Chrzanowa, Elbląga, Głogowa, Miry, Moskwy i Nowogrodu. Patronuje też bednarzom, wytwórcom guzików, cukiernikom, piekarzom, pannom szukającym kandydata na męża, gorzelnikom, piwowarom, jeńcom, kancelistom, kierowcom, kupcom, marynarzom, rybakom, żeglarzom, flisakom, młynarzom, uczonym, studentom, notariuszom, obrońcom wiary przed herezją, pielgrzymom, podróżnym, sędziom, więźniom, sprzedawcom perfum, wina, zboża i nasion oraz służy pojednaniu Wschodu i Zachodu. Mikołaj był obecny w kulturze górali polskich Karpat jako święty regulujący ich stosunek z dzikimi zwierzętami. To on wyznaczał każdemu wilkowi owcę lub krowę, którą może porwaćz pastwiska.

Fot. Wikipedia.org