Polska – Zakaz fotografowania wybranych obiektów wchodzi w życie

Od czwartku, 17 kwietnia w Polsce zaczyna obowiązywać nowy, restrykcyjny przepis dotyczący zakazu fotografowania wybranych obiektów kluczowych dla bezpieczeństwa i obronności państwa. Nowe prawo wprowadza zarówno jasne kryteria, co do miejsc objętych zakazem, jak i dotkliwe kary dla osób, które te przepisy złamią – bez względu na to, czy fotografują celowo, czy nieświadomie.

Kiedyś przepisy te były w PRL bardzo restrykcyjnie przestrzegane. Potem w trakcie przemian ustrojowych złagodzono je i istniały jedynie zalecenia, by nie fotografować pewnych obiektów np. wojskowych. Często te przepisy już obowiązywały wcześniej, w formie zaleceń, w praktyce jednak były nieegzekwowalne. Teraz w związku z niepewną sytuacją i zagrożeniem wojennym przepisy o zakazie fotografowania postanowiono przywrócić i to mimo kontestowania ich zasadności i głosów o ograniczeniu praw obywatelskich.

W czwartek, 17 kwietnia, wejdzie w życie rozporządzenie ministra obrony narodowej z 27 marca br., dzięki któremu ważny zakaz wreszcie stanie się egzekwowalny. Rozporządzenie to konsekwencja uchwalonej jeszcze za rządów PiS noweli z 17 sierpnia 2023 roku ustawy o obronie Ojczyzny, która wprowadziła wspomniany art. 616a, który ma przeciwdziałać szpiegostwu. Za złamanie zakazu fotografowanie grozi mandat, areszt, a nawet przepadek sprzętu.

Celem nowego prawa jest zwiększenie ochrony obiektów o strategicznym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa. Ministerstwo Obrony Narodowej oraz inne służby podkreślają, że dostęp do zdjęć takich obiektów może ułatwiać działania sabotażowe, wywiadowcze lub terrorystyczne. Szczególne obawy budziło wykorzystywanie dronów oraz fotografowanie w mediach społecznościowych bez świadomości zagrożenia. W przeszłości bowiem pojawiały się przypadki nielegalnego dokumentowania infrastruktury wojskowej czy energetycznej, co według służb mogło stanowić realne zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego. Nowe przepisy mają temu zapobiegać poprzez system prewencyjny, który jasno określa granice legalnego fotografowania.

Nowe przepisy dadzą podstawę prawną do interwencji organów porządkowych (cywilnych i wojskowych) w stosunku do osób, które bez zezwolenia fotografują, filmują  lub utrwalają w inny sposób obraz lub wizerunek obiektów, osób lub ruchomości obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów resortu obrony narodowej oraz obiektów infrastruktury krytycznej.

Zakaz fotografowania obejmuje wszelkie sposoby utrwalania, fotografowania i filmowania zarówno z poziomu terenu, jak i z powietrza (co dotyczy np. dronów, jak również motolotni, spadolotni). Regulacja dotyczy organów, instytucji, formacji, przedsiębiorców lub jednostek organizacyjnych, w których właściwości znajdują się obiekty. Taki zakaz fotografowania pojawi się na ponad 25 tys. obiektów w Polsce.

Już od 17 kwietnia policja, straż miejska, żandarmeria wojskowa otrzymają podstawą prawną do karania tych, którzy bez zezwolenia m.in. fotografują i filmują szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa obiekty resortu obrony narodowej, obiekty infrastruktury krytycznej oraz ruchomości.

Obiekty zostaną oznakowane specjalnym znakiem „Zakazu fotografowania” o minimalnych wymiarach 60 na 60 cm, w  pięciu językach – polskim, angielskim, niemieckim, rosyjskim i arabskim. Tablice ze znakiem zakazu mają być umieszczone w widocznych miejscach, przy wejściu do obiektu lub w jego najbliższym otoczeniu. Tablice z zakazem powinny być umieszczane na ogrodzeniach obiektów w odstępach nie większych niż 300 metrów, gdy zakaz dotyczy całego terenu, na którym znajdują się obiekty oraz ruchomości, a szczególnie przy bramach wjazdowych oraz wejściach do obiektu. Ponadto także bezpośrednio na obiekcie (na elementach konstrukcyjnych), głównie od frontu budynku przy wejściu głównym, w liczbie dostosowanej do jego powierzchni lub kubatury, gdy zakaz dotyczy tylko tego obiektu.

Za złamanie zakazu fotografowania ustawodawca przewidział kary. Jak stanowi art. 683a wyżej wymienionej ustawy. A w niej zaznaczono, że „kto bez zezwolenia fotografuje, filmuje lub utrwala w inny sposób obraz obiektu, o którym mowa w art. 616a, oznaczonego znakiem zakazu fotografowania, albo wizerunek osoby lub ruchomości znajdującej się w takim obiekcie, podlega karze aresztu albo grzywny. W razie popełnienia wykroczenia określonego w ust. 1 można orzec przepadek przedmiotów pochodzących z tego wykroczenia oraz służących do popełnienia wykroczenia, choćby nie stanowiły własności sprawcy”.

Kary dotyczą zarówno fotografii wykonywanych aparatem, jak i telefonem komórkowym, dronem czy kamerą.  

Będzie jednak możliwe uzyskanie zezwolenia na fotografowanie oznakowanych obiektów lub terenów. Osoby chcące wykonać zdjęcia np. na potrzeby dokumentacyjne, dziennikarskie lub naukowe muszą złożyć wniosek o zgodę do zarządcy danego obiektu. W przypadku przedstawiciela podmiotu należy podać nazwę, numer REGON lub numer KRS oraz adres podmiotu, a także przyczynę ubiegania się o wydanie zezwolenia.

Wniosek taki powinien zawierać dane osobowe fotografa (imię i nazwisko osoby, rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości), dokładną lokalizację oraz zakres fotografowanych obiektów, termin planowanej sesji i cel fotografowania. Zezwolenie wydawane jest na czas określony, często z obowiązkiem obecności przedstawiciela zarządzającego obiektem podczas wykonywania zdjęć. Zezwolenie wydawane będzie na wniosek zainteresowanej osoby lub podmiotu, przekazany w formie papierowej lub w postaci elektronicznej opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem osobistym albo podpisem zaufanym. 

MON podkreśla, że to organ udzielający takiego zezwolenia indywidualnie dla konkretnego przypadku będzie decydował, co może mieć wpływ na wydanie lub niewydanie zezwolenia. Wydanie zezwolenia następuje w terminie 14 dni od dnia doręczenia wniosku. Przesłane zostanie na adres podany we wniosku. Problemem, na który zwracają uwagę eksperci, jest trudność z ustaleniem, do jakiego podmiotu kierować wniosek. Właścicielami lub zarządcami obiektów mogą być różne organy, instytucje, formacje, ale też przedsiębiorcy lub różne jednostki organizacyjne.

Z wnioskiem o wydanie zezwolenia nie występuje się w przypadku robienia zdjęć nieruchomości przez przedstawicieli administratora i zarządcy nieruchomości w celu udokumentowania stanu technicznego, a także robienia zdjęć pamiątkowych przez przedstawicieli delegacji zagranicznych w związku z podpisaniem szczególnie ważnych umów. Nie ma konieczności wnioskowania o zezwolenia w przypadku rejestrowania przez telewizję konferencji organu właściwego w zakresie ochrony obiektu lub nagrywania wywiadów, realizacji polityki informacyjnej przez dowódcę jednostki wojskowej, działalności weryfikacyjnej związanej z realizacją przez Rzeczpospolitą Polską zobowiązań wynikających z porozumień międzynarodowych dotyczących kontroli zbrojeń, rozbrojenia, nierozprzestrzeniania broni jądrowej oraz środków budowania zaufania i bezpieczeństwa.

Zwolnienia z rejestracji dotyczą też utrwalania przebiegu i wyników oględzin terenu, obiektów, pomieszczeń i urządzeń w ramach kontroli przeprowadzanych przez organy dozoru jądrowego w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej oraz ochrony fizycznej materiałów i obiektów jądrowych. Ponadto zezwolenia  dotyczą przeprowadzania procesów inwestycyjnych, prac remontowych, działań inspekcyjnych, audytowych i kontrolnych lub działań marketingowych realizowanych lub zlecanych przez organ właściwy w zakresie ochrony obiektu, prac geodezyjnych prowadzonych w celu tworzenia i aktualizacji baz danych dotyczących zobrazowań lotniczych i satelitarnych oraz ortofotomapy i numerycznego modelu terenu zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 10 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne. Dotyczy też prac geodezyjnych, których wyniki zostaną opracowane i przekazane do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 11 Prawo geodezyjne i kartograficzne, prowadzonych w ramach prac zleconych przez podmioty zarządzające obiektami i prowadzenia działań ratowniczych przez Państwową Straż Pożarną.
Zezwolenia bez wnioskowania dotyczą także obserwowania i rejestrowania obrazu lub dźwięku przy użyciu środków technicznych w celu realizacji zadań ustawowych przez funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, jak też realizacji czynności procesowych przez organy ścigania, sądy i prokuraturę, w toku i na potrzeby postępowania karnego lub czynności wyjaśniających w sprawie o wykroczenie oraz postępowania w sprawie o wykroczenie. Fotografowanie bez zezwolenia możliwe są przy realizacji czynności związanych z postępowaniami prowadzonymi przez Państwową Komisję Badania Wypadków Kolejowych i komisje kolejowe.

Warto więc uważać co, kiedy i gdzie się fotografuje, by nie utracić swego sprzętu fotograficznego i narazić się na kary z podejrzeniem o szpiegostwo. Przede wszystkim uważać na tablice z zakazami i ich nie lekceważyć.

Bogumiła Nowak

Fot. MON.gov.pl